Bekijk Brabantse bostoponiemen op de kaart.
Bosplaatsnamen
Plaatsnamen zeggen vaak iets over het landschap, over hoe dat er uitzag toen mensen daar in de Middeleeuwen gingen wonen, en er dorpen en steden ontstonden. Veel plaatsnamen wijzen op de aanwezigheid van bos; bos dat nu niet meer bestaat.
Door landschappelijke verschillen, maar ook door variatie in de manier waarop de mens het bos indertijd gebruikte, waren er verschillende soorten bos, met dus ook verschillende benamingen. Voor nieuw bos is die variatie interessant. Bovendien kan je er de identiteit van gebieden mee accentueren.
holt(en) / hulten / hout
In bossen met een holt- of hout in de naam stonden nog hoog opgaande bomen die gebruikt werden als bouwhout. Dergelijk bos was schaars geworden. Als gevolg van duizenden jaren agrarische activiteiten, en op de zandgronden ook door verarming van de bodem, had het meeste bos een open karakter gekregen of was zelfs veranderd in bosweide. Voorbeelden zijn Wernhout bij Zundert en Hulten, gemeente Gilze Rijen (mogelijk ook nog andere oorsprong).
lo / el(e)
Loo of –el(e) verwijzen naar open bos, waar boeren hun vee weiden. ‘Hudewald’ wordt dat soort bos in Duitsland genoemd. Voorbeelden zijn Halderberge (de naam is vermoedelijk afgeleid van harle: har = haar = heuvelrug + le: lo = bos), Oud Gastel (Gastele: Gestele = geest (= oude duingrond) + le: lo = bos), Boekel, Heerle bij Bergen op Zoom (klein bos op berg).
laar
Het bostoponiem laar duidt op een open, afgeperkt gebied in het boslandschap.
rode / rade/ rath / roth(e)
De vele plaatsnamen eindigend op -rode/-rade/-rath/-roth(e) zijn verbonden met bosontginningen; rode is verwant aan het werkwoord rooien.
woud / wouw / wold / wald
Wouw, woud, wold, wald - afgeleid van 'woude' - betekent op veen groeiend bos van akkermaalshout (hakhout-cultuur). Voorbeelden zijn Woudrichem en Waldrichem (niet 100% zeker).
bos(ch)
Andere naambestanddelen zoals het voor de hand liggende (en over het algemeen veel jongere) -bos, komen veel minder frequent in plaatsnamen voor. Voorbeelden:
- 's-Hertogenbosch: werd oorspronkelijk aangeduid als ‘De nieuwe stad bij het bos’of kortweg ‘Bos’. Vanaf 1213 duikt de naam Buscum ducis ofwel ’s-Hertogenbosch op. Archeologen hebben bij opgravingen op de Markt van Den Bosch de wortels en boomstammen van dit bos van de hertog gevonden.
- Bosschenhoofd: hoofd = kade: turfoverslagplaats bij het bos.
- Nieuwenbosch (verdronken dorp bij Oudenbosch)
- Eikelenbosch (Baarle-Nassau) eykelenbosche and eyckenenbosch in 1368
rijs (rijshout)
Rijshout zijn staken en tenen van wilgen die oorspronkelijk werden geoogst in de grienden (rietlanden) langs rivieren en in de Biesbosch. Voorbeeld: Rijsbergen
hulst
Naar deze groenblijvende struik/boom danken bijvoorbeeld de 2 buurtschappen in de gemeenten Roosendaal) en Zundert hun naam: Hulsdonk. En dan is er nog het dorp Hulsel (hulst + el) in gemeente Reusel-De Mierden.
plantage
Plantage betekent letterlijk aanplanting van bos in monocultuur. Voorbeelden zijn Wouwse Plantage en Huijbergse Plantage.
Andere interessante websites
- www.topotijdreis.nl: Wil je nog meer inspiratie? Op de website van Topotijdreis is het mogelijk terug te kijken in de tijd, met meer dan 200 jaar topografische kaarten, naar waar bos vroeger stond.