Uit hart voor het eigen dorp: Van geitenboerderij naar leefgemeenschap

In de jaren tachtig van de vorige eeuw werden geitenboerderijen en (producten van) geitenmelk populair. Daar sprongen Christ (67) en Anja (64) Goossens, allebei afkomstig uit boerenfamilies, op in. Ze startten hun bedrijf in 1986 en vestigden zich in 1988 op hun huidige locatie in het buitengebied van kerkdorp Gemonde (gemeente Sint-Michielsgestel). Hun boerderij ontwikkelde zich tot een bedrijf met 450 melkgeiten en 200 lammeren. Christ had er nog een baan in loondienst bij. Van 9.30 uur tot 15.30 uur werkte hij als projectleider en tekenaar bij een architectenbureau en in de vroege ochtend en late middag ontfermde hij zich samen met Anja over de geiten. Rond de eeuwwisseling werd het moeilijker. De MKZ-crisis brak uit, Christ raakte geblesseerd aan zijn knie en hun vier kinderen waren nog klein. “Het was hard werken en weinig verdienen”, vertelt Christ. “Eigenlijk waren er twee opties. Stoppen of uitbreiden.” Het werd het eerste. “In 2002 hebben we met hele gezin onze geiten weggebracht naar een bedrijf in Esch. Anja heeft daar nog lang geholpen met melken. Hier thuis werd het oorverdovend stil.”

De jeugd vertrekt

Christ gaat als projectleider aan de slag bij het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Daar waar ooit de geiten huisden, worden caravans gestald. Ondertussen denken Christ en Anja na. Allebei zijn ze zeer betrokken bij en sociaal actief in Gemonde. Hij bij de voetbalclub, zij op de basisschool. Met lede ogen zien ze dat, zoals in veel Brabantse dorpen, veel jeugd vertrekt uit Gemonde. Noodgedwongen, omdat er geen starterswoningen beschikbaar zijn. “Als er al een huis vrijkomt, is het niet betaalbaar voor jongeren. Onze ‘eigen jeugd’ krijgt nauwelijks kansen. Vanuit dit gegeven ontwikkelen Christ en Anja een eerste plan voor starterswoningen op hun terrein.

CPO-vereniging

Femke Klomp, eveneens woonachtig in Gemonde en als specialist betrokken bij VABIMPULS, wijst Christ op de ondersteuning die VABIMPULS biedt. Christ vraagt een voucher aan die wordt toegekend. In de loop van het traject wordt Henri van Boxmeer, eveneens een specialist van VABIMPULS, ingezet. Hij heeft specifieke kennis van leefgemeenschappen. Op basis van de ideeën van het stel komt hij tot een adviesrapport voor de ontwikkeling van een leefgemeenschap op de plek waar nog altijd de geitenstallen staan. Een collectieve woonvorm van elf één- tot tweepersoonswoningen: zeven voor starters en vier voor vitale ouderen. De betaalbare woningen worden gebouwd in twee geschakelde blokken op een gemeenschappelijk erf. In een gezamenlijk bijgebouw komen onder meer een werkplaats, bergingen en ontmoetingsruimten. De realisatie van het plan komt in handen van een door de toekomstige woningeigenaren op te richten CPO-vereniging: een Collectief Particulier Opdrachtgeverschap. Er komt dus geen projectontwikkelaar aan te pas. De eerste informatieavonden trekken volop belangstelling. En niet onbelangrijk: gemeente Sint-Michielsgestel noemt het plan van Christ en Anja ‘een wenselijke ontwikkeling die past binnen het gemeentelijk beleid’. Binnen het plan komt op het totale perceeloppervlak van 12.300 vierkante meter aanzienlijk minder bebouwing dan nu het geval is. De verharding neemt af, de erfbeplanting neemt fors toe. Christ: “In landelijk gebied een project als dit realiseren, past binnen het VAB-beleidsplan dat gemeente Sint-Michielsgestel heeft.”

Omkijken naar elkaar

Christ en Anja hadden zelf duidelijk voor ogen wat ze willen en waren al ver met hun planontwikkeling. Toch was de hulp van VABIMPULS zeer welkom. Christ is te spreken over de ondersteuning die werd geboden. “Henri van Boxmeer heeft vanuit zijn specifieke kennis het project bijgestuurd. Op zijn advies zijn de aanvankelijke losse woningen bijvoorbeeld geclusterd tot duurzame geschakelde woningen die beter beheersbaar zijn. Ze worden gebouwd zonder energiemeter. Opwekking en opslag van energie vindt in eigen beheer plaats.” Het landelijke karakter wordt behouden door tussen de woningen een ‘boerenerf’ te realiseren. Vlak bij de huizen komt een parkeerplaats. Christ: “Het hele concept is gebaseerd op ‘omkijken naar elkaar’. De inrichting van het erf bepaalt voor een belangrijk deel of dit sociaal goed gaat werken. Wanneer de CPO er is, trekken wij ons terug. Wel blijven we hier wonen en we gaan een mantelzorgwoning bij ons huis bouwen.” Ook voor de procesvorming bleek VABIMPULS zeer waardevol. “Zij kennen de wegen binnen gemeenten en andere overheden”, zo stelt Christ. “Projectleider VABIMPULS Peer Verkuijlen is samen met ons in gesprek gegaan bij gemeente Sint-Michielsgestel. Zijn kennis en kunde bleek waardevol. Het is goed om al een eigen plan te hebben. VABIMPULS helpt je om daar verder richting aan te geven. Ze houden je een spiegel voor en kunnen je goed door de ambtelijke wegen loodsen. Heel fijn!”

Collectief eigenaarschap

De CPO moet de verantwoordelijkheid voor de realisatie van het project dragen. Christ: “Dat vraagt ook op sociaal vlak veel van iedereen. Er wordt een vorm van collectief eigenaarschap gerealiseerd. Op deze manier kunnen de jonge eigenaren kapitaal opbouwen én kunnen de huizen in de toekomst geborgd worden voor nieuwe generaties Gemondenaren.” De bereidheid van gemeente Sint-Michielsgestel om mee te werken is van groot belang. Het plan van Christ en Anja is de intaketafel inmiddels gepasseerd. Aanpassing van het bestemmingsplan wordt binnenkort aangevraagd. Het is nu zaak om snel tot oprichting van de CPO te komen, die alle benodigde expertise gaat inkopen.
Op de vraag hoe Christ het over vijf jaar voor zich ziet is hij duidelijk: “Dan staan hier elf woningen. Ik hoop en verwacht dat ze in 2028 gerealiseerd zijn. Natuurlijk kunnen er nog bezwaren komen, maar het project heeft op sociaal-maatschappelijk vlak veel mee. Het is gewoon een goed en bestendig plan voor de toekomst van de Gemondse gemeenschap.”