Continu Meten


In het Bestuursakkoord 2023 - 2027 ‘Samen maken we Brabant!’ heeft de provincie Noord-Brabant uitgesproken dat zij inzet op een gezonde, natuur- en waterrijke leefomgeving. Een belangrijk onderdeel hiervan is het zo snel mogelijk beschikbaar krijgen van goedgekeurde meetsystemen op bedrijfsniveau voor het ‘live’ (realtime) meten van emissies. Daarom is de provincie vanaf de zomer van 2024 gestart met het project ‘Continu Meten’.

In het project voeren we op 33 veehouderijlocaties continu metingen uit met sensoren in stallen, gericht op de emissie van ammoniak en methaan. De metingen vinden plaats bij vijf diercategorieën: melkvee, varkens, pluimvee, geiten en vleeskalveren, in verschillende type stallen. Door deze continue metingen  krijgen veehouders beter inzicht in het effect van hun bedrijfsvoering op emissies. Dit stelt hen in staat om hun bedrijfsvoering aan te passen wanneer emissies te hoog blijken. Dit project draagt bij aan de ontwikkeling van een juridisch kader voor vergunningverlening op basis van doelvoorschriften.

Doelen van het project zijn:

  • Ervaring opdoen met continu meten van emissies in stallen
  • Daadwerkelijke emissies beter in beeld krijgen
  • Inzicht krijgen in de invloed van technische- en managementmaatregelen
  • Een juridische basis vormen voor (natuur)vergunningverlening o.b.v. doelvoorschriften en continue metingen.
  • Veehouders meer handelingsperspectief bieden.
  • Zorgen voor een transparantere sector richting omgeving en overheid (license to produce).

Verschillende type stallen

Verschillende diercategorieën hebben verschillende type stallen. Dat betekent ook dat we de emissies in de stallen op verschillende manieren meten.  We voeren de metingen uit in lijn met het Landelijk Meetprotocol en het Brabantse Meetvoorschrift. Het Landelijke Meetprotocol bevat richtlijnen voor het betrouwbaar meten van emissies in veestallen. Het Brabants Meetvoorschrift geeft hier een concrete invulling aan. Bij het meten van emissies in verschillende staltypen komen diverse vraagstukken en uitdagingen kijken. Daarover hieronder meer.

Natuurlijk geventileerde stallen

Bij natuurlijk geventileerde stallen wordt de CO2-balansmethode gebruikt om emissies te bepalen. Hiervoor moet betrouwbaar worden vastgesteld hoeveel CO2 de dieren produceren. Wanneer er bovendien sprake is van weidegang, dan moeten we bepalen hoeveel dieren er op een bepaald moment in de stal staan. Daarom experimenteren we met een koe registratiesysteem, waarbij de koeien een halsband met sensor dragen die registreert of een koe in de wei of stal staat.

Volgens het Landelijk Meetprotocol is maar een beperkt deel van de melkveestallen betrouwbaar continu te meten. In dit project onderzoeken we of we ook in de moeilijker te meten stallen betrouwbaar kunnen meten. Zo meten we bij melkvee ook een serrestal; een zeer open stal met zowel dwars als lengteventilatie.

Bij geiten passen we eveneens de CO2-balansmethode toe, waarbij weer een andere factor een rol speelt. Geiten staan vaak in een potstal. Hierbij geldt dat niet alleen de dieren, maar ook de pot zelf een significante bijdrage levert aan de productie van CO2. Bij de bepaling van emissies moeten we hier rekening mee houden.

Mechanisch geventileerde stallen

Varkens, pluimvee en vleeskalveren staan doorgaans in mechanisch geventileerde stallen. Volgens het Landelijk Meetprotocol zijn deze stallen relatief eenvoudig te bemeten. In de praktijk blijkt dit echter complexer  dan verwacht, vooral door afhankelijkheid van installateurs en softwareleveranciers voor de aansluiting van de debietmeting. Aan de hand van een meetwaaier wordt de debietmeting uitgevoerd. Dit is een vrij draaiende waaier in een ventilatiekoker, waarvan het toerental direct de hoeveelheid lucht (het debiet) meet die door die koker stroomt. Met het ventilatiedebiet kunnen we emissies berekenen.

Installatie meetapparatuur

De eerste stallen worden sinds december 2024 bemeten. In september 2025 zijn de laatste metingen operationeel gemaakt. De projectplanning is vertraagd doordat sommige stappen meer tijd vergden dan vooraf was ingeschat. Het installatieproces bestaat uit minimaal tien stappen waaronder locatiebezoeken, het opstellen en controleren van de meetplannen, de installatie van meetapparatuur en het controleren van de metingen. Vooral het opstellen en beoordelen van meetplannen blijkt tijdrovend. Ook externe factoren hebben bijgedragen aan vertraging.  Zo gold er een tijdelijk een bezoekersverbod in Nederland vanwege Mond- en Klauwzeerbesmettingen in Duitsland. Verder kampen meetbedrijven met beperkte capaciteit en lange levertijden voor meetapparatuur voor ammoniak en methaan.

Ondersteuning veehouders

Als het installatieproces van de meetinstallatie afgerond is krijgt de veehouder toegang tot een dashboard, waarop de meetresultaten te zien zijn. Het continu meten van emissies zorgt voor inzicht: meten is weten is handelen. Maar dan is het ook belangrijk dat je weet hoe je meetresultaten kunt interpreteren en verklaren en welke invloed je als veehouder hebt op emissies. Daarom organiseren de meetinstanties ondersteuningssessies om deelnemers wegwijs te maken in het dashboard en hen te adviseren ten aanzien van managementmaatregelen.

Kennisdeelsessies

Binnen het project verzorgen drie meetbedrijven de metingen; Tauw, Synspec en Connecting Agri&Food. Het continu meten van emissies wordt op dit moment nog niet grootschalig uitgevoerd aangezien dit een nieuwe ontwikkeling is binnen de veehouderij. Dit project heeft als doel om ervaring op te doen en kennis te vergroten. Bij de praktische uitvoering komen zowel mogelijkheden als beperkingen aan het licht. Om van elkaar te leren organiseren de provincie en de meetbedrijven diverse kennisdeelsessies. Ook houden we  klankbordbijeenkomsten met relevante stakeholders om hen mee te nemen in de voortgang van het project, zoals de Brabantse Omgevingsdiensten, ZLTO en BAJK.

Bedrijfsbezoeken omgevingsdiensten

Een belangrijk onderdeel van het project is het vormen van een juridische basis voor (natuur) vergunningverlening op basis van doelvoorschriften. Bij de ontwikkeling van een dergelijk vergunningensysteem spelen omgevingsdiensten een belangrijke rol, vanwege hun wettelijke taken op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving. Daarom worden de Brabantse omgevingsdiensten actief betrokken bij dit project. We hebben bijvoorbeeld bedrijfsbezoeken georganiseerd bij deelnemende veehouders om de omgevingsdiensten inzicht te geven in wat er komt kijken bij het continu meten van emissies in de praktijk.

Persmoment Continu Meten

Op  10 juli 2025 vond een persmoment met de gedeputeerde Marc Oudenhoven plaats bij de familie Schouten in Heeswijk-Dinther. Dit persmoment was bedoeld om de positieve ontwikkelingen binnen het project breder te communiceren.

Tijdens dit persmoment vertelde Marc Oudenhoven over de stand van zaken van het project Continu Meten en vertelde familie Schouten en hun bedrijfsadviseur iets over de ontwikkelingen in het bedrijf en waarom het meten van emissies voor hen van belang is. Ook gaf Erik van Well van het meetbedrijf FarmGasLive een presentatie over de werking van de meetapparatuur. Aansluitend volgde een rondleiding door de stal waar de meetapparatuur te zien was.

Vooruitblik

Omdat Continu Meten een lerend project is, onderhoudt de provincie actief contact met verschillende stakeholders, waaronder het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en andere provincies. Dit gebeurt met het doel om kennis en ervaringen uit te wisselen. Deze kennis is van grote waarde voor landelijke ontwikkelingen, zoals het Programma Vernieuwing Stalbeoordeling. Dit initiatief van de Rijksoverheid richt zich op het vernieuwen en verbeteren van het huidige stelsel voor stalbeoordeling. Het doel is een betrouwbaar en uniform systeem te ontwikkelen voor het meten, valideren en rapporteren van stalemissies. Dit dergelijk systeem moet bijdragen aan een beter toetsingskader voor milieubelastende activiteiten, het beoordelen van de best beschikbare technieken voor emissiereductie en het bieden van een solide basis voor natuurvergunningverlening. Het NEN (Nederlands Normalisatie-instituut) speelt hierin een belangrijke rol bij het ontwikkelen van de benodigde normen. Vanuit de provincie Noord-Brabant nemen we actief deel aan dit traject.

Op deze manier draagt de provincie Noord-Brabant bij aan de ontwikkeling van een systeem dat op doelsturing is gebaseerd.