Brabantse Biodiversiteitsmonitor
De provincie Noord-Brabant is bezig met de ontwikkeling van verschillende duurzaamheidsmonitoren voor agrarisch ondernemers. Met een zogeheten biodiversiteitsmonitor kan een ondernemer met behulp van Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s) zijn prestaties op het gebied van duurzaamheid en biodiversiteit (De verscheidenheid aan leven in een bepaald gebied) inzichtelijk maken en hiervoor worden beloond.

De agrariër bepaalt zelf welke maatregelen hij neemt om de scores op de indicatoren te verbeteren. De Provincie heeft verschillende pilots gedraaid en draait nu al 5 jaar een project met de biodiversiteitsmonitor melkveehouderij. Deze pilots dragen bij aan het ontwikkelen van een landelijke KPI-kernset. Het gaat om de biodiversiteitsmonitoren:
1. De Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij (BBM)
De Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij (BBM) is een duurzaamheidsmonitor voor melkveehouders, die prestaties op het gebied van duurzaamheid en biodiversiteit (De verscheidenheid aan leven in een bepaald gebied) inzichtelijk maakt en beloont. De beloning in de BBM is gebaseerd op 13 verschillende duurzaamheidsindicatoren waaronder ammoniakuitstoot, weidegang, blijvend grasland en fosfaat-bodemoverschot. De melkveehouder zit zelf aan de knoppen en bepaalt welke maatregelen hij neemt om de scores op de indicatoren te verbeteren. Hoe hoger de score, hoe hoger de beloning. Het Ministerie van LVVN, de provincie Noord-Brabant en waterschappen De Dommel, Brabantse Delta en Aa en Maas, financieren de BBM. In het voorjaar van 2024 is de vierde openstelling geweest en er doen inmiddels ruim 500 melkveehouders mee aan het project. Alle deelnemers kunnen vijf jaar meedoen.
Cookies toestaan?
De verwachting is dat doelsturing met KPI’s steeds belangrijker wordt. Alle informatie over het project, de indicatoren en de beloning staan op de website van BoerenNatuur. ZLTO en Boerennatuur Brabant hebben hierbij ook een Kennisprogramma opgezet om agrariërs te helpen om duurzamer te ondernemen en meer punten te scoren op de BBM.
Kosten-baten analyse natuurinclusieve melkveehouderij
Om meer inzicht te krijgen in de financiële aspecten van natuurinclusieve en biologische melkveehouderijen, ontwikkelde Wij.land met ondersteuning van onder andere de provincie en Brabants Bodem een analysemethode voor de kosten en baten van melkveebedrijven. In juni 2025 verschenen de resultaten van een onderzoek onder 88 melkveehouders. Van 81 bedrijven konden de volledige bedrijfsgegevens over de jaren 2021 tot en met 2023 worden geanalyseerd. Onder deze melkveehouders waren 15 deelnemers uit Brabant, veelal bedrijven die ook meedoen aan de Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij (BBM).
De resultaten laten zien dat een goed inkomen verdienen met natuurinclusieve of biologische melkveehouderij zeker mogelijk is. Maar het vraagt om passende condities – zoals toegang tot betaalbare grond, stabiele afzetmarkten en beloning voor de maatschappelijke diensten die deze bedrijven leveren. Ook valt op dat het inkomen van extensieve en biologische bedrijven over de periode 2021–2023 minder sterk schommelde dan dat van intensievere bedrijven.
Wil je meer weten, lees dan het bericht en het volledige rapport op: Zie Nieuw rapport: Natuurinclusieve melkveehouderij loont – mits de juiste condities - Wij.land. (verwijst naar een andere website)
Overige onderzoeken
In 2024 zijn vier onderzoeken uitgevoerd, een midterm review van de BBM, een deskstudie naar de effecten van de BBM op de waterkwaliteit, een onderzoek naar de kwaliteit van de data die voor de BBM wordt gebruikt en het monitoringsonderzoek naar de relatie tussen KPI-scores en biodiversiteit is herhaald. Deze onderzoeken lees je onder het kopje ‘Naslagwerken'.
Praktijkvoorbeeld
Groener boeren met de Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij (BBM). Wat startte als een pilot in het Van Gogh Nationaal Park is inmiddels een beproefde methodiek die bijdraagt aan duurzame gebiedsontwikkeling binnen Van Gogh Nationaal Park, maar ook daarbuiten. Maak kennis met Lex Pijnenburg, melkveehouder in Goirle en sinds 2021 deelnemer aan de Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij. Hij vertelt over zijn ervaringen met de BBM. Bekijk deze video op Vimeo.
2. Brabantse Biodiversiteitsmonitor Graasdierhouderij (BBG)
Wegens het succes van de Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij, is er een inventarisatie gedaan voor de ontwikkeling van een Brabantse Biodiversiteitsmonitor Graasdierhouderij (BBG).
Adviesbureau Boerenverstand heeft in opdracht van Brabants Bodem (een samenwerking van onder andere Brabants Landschap, de waterschappen, ZLTO, Brabantse Milieufederatie en de provincie Noord-Brabant) een set KPI’s ontwikkeld, die inzicht geeft in de duurzaamheidsscore op graasdier bedrijven.
Voor graasdieren is er geen systeem zoals de Kringloopwijzer voor de melkveehouderij. Voor graasdieren is beperkt data beschikbaar, een uitgebreide set KPI’s zoals bij de BBM is daarom niet haalbaar.
We gaan in een pilot onderzoeken of deze beperkte set KPI’s verder vormgegeven kan worden. Samen met agrariërs willen we formats ontwikkelen om data te verzamelen en KPI's te bepalen. We gaan na of hiermee een werkbare Biodiversiteitsmonitor opgezet kan worden en of de kosten opwegen tegen de maatschappelijke baten en of de datakwaliteit solide is of kan worden. We beperken ons daarbij tot de grootste deelsector; zoogkoeien.
3. Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw Zuidwestelijke Delta (BMA)
Adviesbureau Boerenverstand heeft in 2024 ook voor de akkerbouw een pilot gedaan voor het ontwikkelen van een Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw (BMA) Zuidwestelijke Delta. Zij deden dit in opdracht van het Interbestuurlijke Programma Vitaal Platteland Zuidwestelijke Delta. Dit is een samenwerkingsverband tussen de provincies Noord-Brabant, Zeeland en Zuid-Holland. Aan de pilot deden 80 agrarisch ondernemers mee, verspreid over het zuidwestelijk kleigebied. Zij ontvangen een financiële beloning voor hun prestaties. De BMA betreft alle open teelten.
De boer aan het roer
De Biodiversiteitsmonitor Akkerbouw en een set van belangrijke meetpunten (KPI’s) staan centraal in deze pilot. De BMA-systematiek wordt landelijk ontwikkeld op initiatief van BO-Akkerbouw, WNF en Rabobank. De BMA werkt met 8 KPI's, zie de brochure BiodiversiteitsMonitor-Akkerbouw. Door beter te scoren op deze meetpunten, kunnen agrarisch ondernemers bijdragen aan meer biodiversiteit, een beter gebruik van kringlopen en een gezondere bodem en waterkwaliteit. Op deze manier maken we duurzaamheid op de boerenbedrijven meetbaar. De meetpunten vormen ook de basis om ondernemers extra te belonen, zowel door de markt als door de overheid. Het project past bij het idee om meer te werken aan doelen in plaats van het opleggen van regels. In 2024 is gewerkt aan drie thema’s: biodiversiteit, bodem en water, en nutriënten. Belonen gebeurt niet alleen in geld, maar ook in meer ruimte in wet- en regelgeving.
Uitkomst BMA en meer informatie
Meer weten over de uitkomsten van de pilot? Lees het verslag van de Slotbijeenkomst BMA Zuidwestelijke Delta fase 2 - Boerenverstand. Nieuwe pilot ‘BMA op zand’
Voortbordurend op de landelijke systematiek van de BMA bereiden de drie provincies die betrokken zijn bij de regiopilot in de Zuid Westelijke Delta nu elk een plan voor ten behoeve van fase 3. In Noord-Brabant betreft fase 3 de gehele provincie, waarbij ook midden Brabant en het Zuid Oostelijk Zandgebied. Deze doorontwikkeling en opschaling wordt mede begeleid door een betrokken klankbordgroep bestaande uit waterschappen, collectieven, ketenpartijen, banken en kennispartijen. In fase 3 moet ook het verzamelen en verwerken van de data in verband met de grotere aantallen geprofessionaliseerd worden. En er wordt koppeling gezocht met het 8e actieprogramma Nitraatrichtlijn en het actieplan gewasbescherming.
De grootste uitdaging voor de BMA op zand / akkerbouw is de dataverzameling. De pilot richt zich daarom in eerste instantie op ondernemers die hun data al (deels) op orde hebben, zoals de boeren die zijn aangesloten bij NPPL. Meer informatie over de pilot volgt binnenkort op deze pagina.
Bekijk https://vitaalplattelandzwd.nl/ (verwijst naar een andere website) voor meer informatie.
Belangrijkste uitkomsten Biodiversiteitsmonitoren
Een belangrijk resultaat is dat er steun is om verder te gaan. De pilots laten zien dat KPI’s helpen om duurzaamheidsprestaties van boeren meetbaar en duidelijk te maken. De deelnemers vinden dat het delen van kennis en praktische hulpmiddelen net zo belangrijk zijn als beloningen. Ze zijn daarom enthousiast om mee te blijven doen aan de projecten. De provincies bespreken momenteel wat er nodig is voor het vervolg. Voor de volgende stap zijn het delen van kennis, het makkelijker maken van dataverzameling en het beter ondersteunen van boeren belangrijke doelen.