Grote Oogst brengt remanufacturing in stroomversnelling

De basis voor de Remanufacturing Tracks werd gelegd door de provincie Noord-Brabant. Waldo Maaskant, programmastrateeg bij de afdeling circulaire economie van de provincie, legt uit dat de maakindustrie een enorm belangrijke sector is. "De motor van Brabant", stelt hij. “En hoewel circulariteit aanvankelijk geen urgent hot topic was, merkte ik dat het specifieke thema remanufacturing wél aansloeg bij bedrijven.”

Behoefte aan een praktische handleiding

Remanufacturing gaat verder dan eenvoudige reparatie of recycling; het is een hoogwaardige vorm van reparatie waarbij een product wordt teruggebracht tot nieuw. “Door de hoogwaardige, hightech maakindustrie in Brabant hebben de producten een hoge toegevoegde waarde, wat het economisch interessant maakt om ze hoogwaardig te herstellen”, stelt Maaskant.

Vanuit die gedachte ontstond de behoefte aan een praktische handleiding. Maaskant was de opdrachtgever voor de Routekaart Remanufacturing. Het idee was om op basis van de ervaringen van enkele grote Brabantse koplopers een routekaart te creëren, met name voor het mkb, om op een makkelijke en praktische wijze met remanufacturing aan de slag te gaan.

De routekaart, die onder regie van de BOM (Brabantse Ontwikkelmaatschappij) tot stand kwam, heeft remanufacturing naar een gestructureerd en behapbaar proces gebracht. “Het proces is gestructureerd op basis van ervaringsverhalen en praktijkvoorbeelden uit diverse provincies (Brabant, Gelderland, Overijssel en Zuid-Holland). Het mooie hiervan is dat de aanpak, ongeacht of je in business-to-consumer of business-to-business zit, hetzelfde stramien volgt.”

MaakLos is een landelijk bedrijf gespecialiseerd in het versnellen van de maakindustrie naar toekomstbestendige businessmodellen. Remanufacturing is daarin het vertrekpunt. Egbert Rinsma van MaakLos licht toe dat remanufacturing inzicht geeft in nieuwe verdienmodellen binnen de levensduur van de machine. “Met de routekaart is het proces voor bedrijven die willen starten met remanufacturing voorspelbaar en toegankelijk gemaakt.”

De voordelen van remanufacturing

De economische voordelen zijn meerledig. Ten eerste creëer je een nieuw verdienmodel over de levensduur. Remanufacturing verschuift de focus van eenmalige verkoop naar een verdienmodel over de gehele levensduur van een product. Groei zit dan niet meer in het maken van nog weer twintig nieuwe machines, maar in de geïnstalleerde voorraad, de uitwisselbaarheid van componenten, en het onderhoud daarvan. Door het product meerdere keren opnieuw te verkopen, kan meer omzet worden gegenereerd over de gehele levenscyclus. Uiteindelijk kan, nadat het eerste kantelpunt is bereikt, de marge op een geremanufactureerd product hoger zijn dan op een nieuw product.

Invloed van geopolitiek

Een nog belangrijker strategisch voordeel is het afdekken van risico's op leveringszekerheid. In de huidige geopolitieke situatie zijn kritieke materialen en zeldzame aardmetalen, die veel worden gebruikt in de hoogwaardige hightech maakindustrie in Brabant, onderhevig aan risico's. Door aan remanufacturing te doen, gebruiken bedrijven minder nieuwe grondstoffen en houden ze hun bestaande grondstoffen langer in de kringloop, waardoor ze hun grondstofrisico's afdekken.

Daarnaast zijn er belangrijke niet-financiële voordelen, zoals het opbouwen van een stevigere klantrelatie over de levensloop van het product, het behoud van eigendomsrecht op het ontwerp (waardoor de spullen niet de markt op gaan), en het leren van fouten in de producten door ze terug te halen en te herstellen.

Meer dan milieu: Economische urgentie en risicobeheersing

De motivatie om aan de slag te gaan met remanufacturing ligt niet alleen in het duurzame aspect. Hoewel de intrinsieke motivatie bij veel spelers (zoals bij MaakLos) gericht is op minder grondstoffen en beter met de wereld omgaan, zien zij in dat dit groene verhaal vaak niet direct landt bij bedrijven. Robert Hilgers, beleidsmedewerker circulaire economie bij de provincie Noord-Brabant en linking pin voor het programma Grote Oogst, begrijpt dat: "Er staat niet voor niets ‘economie’ in het begrip circulaire economie. Zonder economische vooruitgang heb je ook niks meer circulair te maken."

De sleutel tot schaalvergroting: de Bedrijventerreinen van Grote Oogst

De Routekaart Remanufacturing was de opmaat naar een meer gestructureerde samenwerking op dit thema. Rinsma: “We hadden een mooi papieren document, maar uiteindelijk ontstond juist door alle gesprekken nieuwe energie en nieuwsgierigheid om bij elkaar in de keuken te kijken en van elkaar te leren. De vraag was hoe we hier met elkaar actie op konden zetten, daar zijn de Remanufacturing Tracks uit gekomen. In de business track is de remanufacturing routekaart vertaald naar een laagdrempelige werkvorm waarbij je samen de stappen doorloopt en tot een mini business case komt.”

De Remanufacturing Tracks moesten bedrijven in de praktijk bereiken. Dit is waar het programma Grote Oogst en de aangesloten bedrijventerreinen een cruciale rol spelen.

Hilgers: “De Grote Oogst-terreinen kunnen hier een belangrijke rol in spelen omdat er organisatiegraad op deze terreinen aanwezig is, waardoor je de remanufacturing tracks beter kunt laten landen. Het is veel effectiever om gebruik te maken van de organisatiegraad via de twaalf (en later achttien) Grote Oogst terreinen, dan om op individuele basis over heel Brabant te moeten zoeken naar deelnemende bedrijven.”

De Grote Oogst-terreinen kunnen hier een belangrijke rol in spelen omdat er organisatiegraad op deze terreinen aanwezig is, waardoor je de remanufacturing tracks beter kunt laten landen."

- Robert Hilgers, Provincie Noord-Brabant

Mattijs Bouwmans van Stichting InduSym, een organisatie die parkmanagement en gemeenten ondersteunt in de transitie naar een circulair bedrijventerrein, speelde een essentiële rol in het bereiken van de bedrijven. InduSym was al actief op veel Grote Oogst terreinen en had al verbindingen met verschillende partijen. Bouwmans: "InduSym kon de toegang bieden tot de maakbedrijven met remanufacturing potentieel.” Bouwmans noemt zichzelf de circular agent, grondstoffenmakelaar en regisseur op de Grote Oogst terreinen. Hij en InduSym zorgden voor de werving en de locaties, terwijl MaakLos de inhoud leverde. “Je hebt iemand nodig die al op de terreinen aanwezig is en met de partijen in verbinding staat. Ik kan ze in contact brengen met de lopende subsidiemogelijkheden, maar ook met lopende workshops en kennisontwikkelingstrajecten, waaronder de remanufacturing tracks.”

Uitdagingen en kansen

Hoewel de organisatiegraad een enorme kans biedt, is de uitdaging dat circulariteit nog niet bij alle bedrijven bovenaan de agenda staat. Hilgers en Rinsma merken op dat familiebedrijven vaak duurzamer bezig zijn, terwijl bedrijven die in handen zijn van investeringsmaatschappijen een ander krachtenveld kennen.

“Je moet de energie inzetten waar de energie al zit. Focussen op koplopers en ambitieuze terreinen kan heel stimulerend werken naar andere bedrijventerreinen. Die kunnen dan gewoon niet achterblijven”, aldus Hilgers. De potentie is echter enorm, ook al is het een kwestie van lange adem en focus.

Van track naar collectief

De Remanufacturing Tracks waren laagdrempelige werkvormen, gezamenlijk georganiseerd door MaakLos en InduSym en gefinancierd door de provincie Noord-Brabant en de BOM. In deze sessies kregen MKB-bedrijven inzicht in hoe ze remanufacturing praktisch konden toepassen.

De meest gestelde vragen die bedrijven aan Egbert Rinsma stellen, zijn: ‘Waar moet ik beginnen?’ en ‘Wat is het meest kansrijk?’. De tracks helpen om in kleine stapjes te doorlopen welke productgroep of markt/productcombinatie het meest kansrijk is, inclusief de bijkomende kosten en opbrengsten. De voorbeelden die gebruikt worden zijn afkomstig van Nederlandse mkb-bedrijven, inclusief de kwetsbare punten en leerpunten, waardoor ze zeer aansprekend zijn. De gesprekken en de nieuwsgierigheid die ontstonden tijdens de tracks, leidden tot de behoefte aan een vervolgstap. Daaruit is het Remanufacturing Collectief Brabant voortgekomen.

Het collectief is een netwerk waar partijen uit dezelfde sectoren of ketens samenkomen. “We helpen bedrijven met energie en motivatie om vervolgstappen te zetten”, vertelt Rinsma. “We bundelen over de provinciegrenzen de krachten om te versnellen, bijvoorbeeld door te bepalen hoe je een geremanufactureerde machine hoogwaardig kunt verkopen en hoe de milieubesparing onderbouwd kan worden om het hele plaatje rond te maken. Dit gezamenlijk optrekken helpt ook bij complexe vraagstukken, zoals de reversed supply chain, wat een grote uitdaging is in ketens zoals die van ASML, waar producten naar verschillende toeleveranciers terug moeten voor herfabricage.”

Geen optie maar noodzaak

Remanufacturing is geen optie meer, maar een noodzaak. Bedrijven kunnen met remanufacturing voorsorteren op een toekomstbestendig businessmodel. Het is een kwestie van tijd voordat het verplicht wordt gesteld in Europese wetgeving. Voor consumenten bestaat al de Right to Repair-act, in de toekomst zal die ook gaan gelden voor b2b-producten, verwacht Maaskant.

De noodzaak om te hergebruiken en de levensduur te verlengen is geen kansrijke strategie meer, maar een noodzakelijke strategie."

- Egbert Rinsma, MaakLos

Rinsma ziet dat de geopolitieke onrust en de coronacrisis bedrijven al hebben doen inzien dat constante toevoer van nieuwe spullen onzeker is. “De noodzaak om te hergebruiken en de levensduur te verlengen is geen kansrijke strategie meer, maar een noodzakelijke strategie.”

Om bedrijven echt in beweging te krijgen, moeten mooie voorbeelden getoond worden, vindt Hilgers. “Die kunnen als vliegwiel gaan dienen, waardoor meer bedrijven anders naar hun businessmodel gaan kijken. En dan denk ik dat we over een aantal jaren best iets bereikt zullen hebben. En die ambitie moeten we onszelf ook opleggen. We moeten gewoon effect gaan zien van de middelen die we nu inzetten.”

Kortom, de Remanufacturing Tracks hebben via de bedrijventerreinen van Grote Oogst de kiem gelegd voor een krachtig lerend netwerk. De kracht van de lokale organisatiegraad van Grote Oogst, gecombineerd met de expertise van MaakLos en de verbinding van InduSym, heeft niet alleen de Routekaart in de praktijk gebracht, maar ook geleid tot het Remanufacturing Collectief Brabant. Dit collectief moet ervoor zorgen dat de mkb-maakindustrie niet alleen duurzaam, maar vooral ook economisch sterker uit de circulaire transitie komt. Grote Oogst bewijst hiermee zijn waarde als aanjager van duurzame economische vernieuwing en als katalysator van de circulaire transitie in Brabant.

Neem contact op

Is jouw bedrijf onderdeel van Grote Oogst en wil je meer informatie of heb je vragen over de remanufacturing tracks? Neem dan contact op met Egbert Rinsma via [email protected].

Staat jouw bedrijf niet op een Grote Oogst-terrein maar heb je toch vragen over circulaire toepassingen? Contacteer dan Robert Hilgers via [email protected].