Wethouder Patrick Kok van de gemeente Zundert. Foto: Jan Stads/Pix4Profs.
Zundert is een economisch belangrijk gebied voor West-Brabant. “Je vindt hier ontzettend veel ondernemerschap”, vertelt Kok, verantwoordelijk voor de ruimtelijke ordening in zijn gemeente. We hebben een grote en internationaal opererende boomteeltsector, er zijn fruittelers actief, we hebben veeteeltbedrijven. Ons buitengebied is bovendien mooi met een prachtig beeklandschap, landgoederen en natuur waarvan delen zelfs onder Natuurnetwerk Brabant vallen.” Toch heeft het Zundertse buitengebied het moeilijk. Zo zet de leegstand de vitaliteit stevig onder druk. “We hebben de twijfelachtige eer in de Nederlandse ‘leegstands-top 3’ te staan. Als we niets doen, hebben we straks 25 hectare buitengebied waar niets meer gebeurt.” Actie is dus geboden.
Nieuw: breed perspectief
De gemeente ontwikkelde met de pilot Vitaal Buitengebied een strategie om het buitengebied een impuls te geven, onder meer door de leegstand aan te pakken. Dat doet ze in een breder perspectief dan ooit. “In de afgelopen dertig jaar hebben we heel verkokerd naar ons buitengebied gekeken. De gemeente schreef via bestemmingsplannen voor wat planologisch de bedoeling was. Ook scheidden we de disciplines. Keken bijvoorbeeld alléén naar water. Of alléén naar milieu. En daar schikten we ons met z’n allen naar. Heel passief dus. Daar komt nu verandering in. We laten dat verkokerde beleid onder voorwaarden los. We kijken breder, integreren disciplines en nodigen ondernemers uit om proactief met nieuwe ideeën te komen. Het moet wel gaan om ideeën die verder reiken dan het eigen perceel. Dat betekent dat een plan voor de toekomst meerwaarde moet hebben voor bijvoorbeeld de natuur, de leefbaarheid, de economie of duurzaamheid in het gebied. Dat is dat brede, integrale perspectief.”
‘Verrast door gebiedsgerichte aanpak’
Ondernemers in het gebied waren volgens de wethouder verrast toen de pilot van start ging. “Ze wilden het in eerste instantie niet geloven. Op vijf dorpsavonden zijn we met ze in gesprek gegaan over een krachtig buitengebied en hun rol daarin. We lieten zien dat we echt van zins waren het bestaande beleid open te breken.” Vanaf dat moment staat een ‘gebiedsgerichte aanpak’ centraal. Die vraagt ook om een nieuwe manier van werken door alle ambtenaren die erbij zijn betrokken. “Het is nu echt een kwestie van samenwerken. Niet meer kijken naar ons eigen, gemeentelijke takenpakket maar ook naar dat van de provincie, het waterschap. Veel met hen overleggen dus, waarbij we ook de Omgevingsdienst erbij betrekken, het Kadaster, onze dorpsraden. Dat brengt bovendien snelheid in trajecten. We buigen ons immers gezamenlijk over een casus en zitten niet meer op elkaar te wachten.” De gemeente zoekt ook meer dan ooit de samenwerking op met partijen als ZLTO, Treeport en Fruitport West-Brabant. “Dat zijn vaak de kartrekkers van initiatieven. Hun energie bepaalt voor een groot deel het succes van onze buitengebiedtransformatie.”
VABIMPULS verlaagt drempels
Naast deze brede blik zijn ook locatiegebonden perspectieven onmisbaar. Hier komt VABIMPULS om de hoek kijken. “We hebben een gemeentelijk ‘Loket Buitengebied’ voor alle vragen over en ideeën voor het buitengebied. Meldt een ondernemer of VAB-eigenaar zich hier, dan verwijzen we regelmatig door naar VABIMPULS. Dat doen we om twee redenen: VABIMPULS heeft de deskundigheid in huis om met individuele ondernemers tot die eerste stappen voor hun toekomst te komen. Daarnaast verlaagt VABIMPULS drempels. Veel ondernemers en eigenaren staan op het punt om hun bestaande leven vaarwel te zeggen. Om nieuwe stappen te zetten. Dat kan soms wat schaamte met zich meebrengen. Of pijn doen. Bijvoorbeeld omdat er daarmee een einde komt aan het familiebedrijf. Of omdat die oudedagsvoorziening die je voor je zag, op losse schroeven komt te staan. Een onafhankelijke deskundige die kansen met je bespreekt, jouw taal spreekt, de weg weet in de procedurele wereld en die los staat van de gemeente maakt dat gewoonweg gemakkelijker.”
Prachtige etalage
In januari 2020 waren vijftien Zundertse ondernemers in gesprek met VABIMPULS “en meer dan de helft is al bezig met concrete plannen. We hebben bovendien al twee initiatieven onherroepelijk vastgesteld: we krijgen er in ons buitengebied een zorgboerderij en een trainingslocatie bij. Dat zou met die voormalige ‘verkokerde’ werkwijze echt ondenkbaar zijn geweest. Deze initiatieven zijn het bewijs dat onze aanpak en de inzet van VABIMPULS werkt: eigenaren gaan een nieuwe toekomst tegemoet én bieden met hun nieuwe activiteit meerwaarde, in beide gevallen op maatschappelijk gebied. Met deze wederkerigheid laten we zien dat er bij ons in Zundert heel veel mogelijk is voor ondernemers en eigenaren als hun plannen ook bijdragen aan gemeenschap, streek en regio. Hopelijk trekken we met de steeds beter gevulde ‘initiatieven-etalage' ook de twijfelaars over de streep.”
‘Mandje met deskundigen’
Kok roept medebestuurders in West-Brabant op om vaker gebruik te maken van VABIMPULS. “De inbreng van de ondernemers en bewoners, hun individuele plannen zijn onmisbaar om buitengebieden krachtig en vitaal te maken en te houden. Je ziet hoe ze bij ons, dankzij die wederkerigheid, direct bijdragen aan de brede ontwikkeling van dat buitengebied. Nodig inwoners daarom uit om gesprekken te voeren met VABIMPULS. ” Ook voor VABIMPULS heeft hij nog een suggestie: “Zorg dat het mandje met deskundigen gevuld blijft met toegewijde mensen, met experts die binding hebben met streek of sector. Daar win je het vertrouwen van ondernemers en VAB-eigenaren mee en dat is nodig om mooie toekomstplannen te smeden. Dan zorgen wij er ondertussen voor dat we daar binnen de verantwoorde kaders de mogelijkheden toe creëren.”