Foto: Sanne van der Most
De gemeente Meierijstad is met haar dertien kernen in oppervlak de op één na grootste gemeente van Noord-Brabant, met een groot buitengebied. “Dat buitengebied is van oorsprong zeer agrarisch. Er zijn zo’n 500 agrarische bedrijven actief”, schetst wethouder Goijaarts. “De ontwikkelingen in de sector leiden ertoe dat we er bovenop moeten zitten om ons buitengebied vitaal te houden. Er zijn momenteel veel agrariërs die onder invloed van alle ontwikkelingen willen transformeren of stoppen. We moeten oog houden voor hen, maar ook voor andere belangen, zoals die van natuur, landschap, recreatie, de inwoners. De kunst is hierin de juiste balans te vinden.”
Sanering, ‘Stallenaanpak’ en VABIMPULS
Het duurzaam transformeren van het buitengebied en de transitie van de landbouw duren naar verwachting in Meierijstad nog jaren voort. De gemeente heeft haar organisatie in stelling gebracht om daar proactief op in te spelen. “We hebben een eigen accountmanager agrarische bedrijven. Die gaat met agrariërs in gesprek over hun bedrijf en hun toekomst. Ook sluiten we actief aan bij de Regiodeal, zoals met het deelproject ‘Stallenaanpak’ waarmee we inspelen op de leegstand van stallen en het transformeren van gebieden.” Verder nemen er in Meierijstad inmiddels 40 ondernemers deel aan de subsidieregeling Sanering Varkenshouderijen. Een ander instrument dat ze inzet en dat al vruchten afwerpt: VABIMPULS. In april 2021 stond de teller van de voucheraanvragen op 41 stuks. “Dat aantal laat zien dat veel agrarisch ondernemers in de gemeente nadrukkelijk over hun toekomst nadenken. De sterke punten van VABIMPULS zitten hem onder meer in het optimaal faciliteren, stimuleren en enthousiasmeren van agrariërs om met een brede blik naar hun hun toekomstmogelijkheden te kijken. Daadkracht hoort er ook bij: VABIMPULS kan voortvarend specialistische expertise aanbieden om een agrariër verder te helpen.”
Goede afwegingen op lokaal niveau
De inspanningen van gemeente en VABIMPULS leiden tot diverse concrete ‘ommezwaaien’. Zo is er een casus waarbij de eigenaar besloot zijn agrarische bedrijfsgebouwen (voor opslag) volledig te hergebruiken en uit te breiden met een bed & breakfast. Een andere ondernemer stopt met zijn intensieve veehouderij-activiteiten en gaat zich richten op voortzetting van zijn gemengde agrarische bedrijf. Eén van zijn varkensstallen transformeert hij in een groepsaccommodatie. Er is ook een veehouder die zijn intensieve veehouderij beëindigt met hulp van VABIMPULS en overstapt naar akkerbouw met een wormenkwekerij en een zonnepark. “Heel veel verschillende initiatieven dus. Dat typeert de verscheidenheid die zich bij de transitie van de landbouw en het buitengebied manifesteert. Om flexibel met die variatie mee te bewegen, zijn we groot voorstander van maatwerk. Onze eigen organisatie is daarop ingericht, omdat maatwerk in onze ogen dé manier is om op lokaal niveau tot goede afwegingen te komen. Hierbij overlegt ons ambtelijk team van specialisten regelmatig met VABIMPULS. Dat werkt prettig en is enorm efficiënt: in korte tijd kunnen we veel cases bespreken met veel specialistische kennis aan tafel.”
Ook de persoonlijke impact doet ertoe
Goijaarts heeft zijn blik weliswaar gericht op die ‘duurzame transitie’ maar houdt ook oog voor de emotie die onvermijdelijk is bij dergelijke trajecten. “Het is niet niks als je als derde generatie veehouder afscheid neemt van een bedrijf of activiteit waar je grootouders al hun hele ziel en zaligheid in staken. Je kunt dan wel allerlei faciliterende regelingen op papier hebben staan, we moeten ook nadenken over de persoonlijke impact van zo’n besluit. VABIMPULS doet dat, omdat de passie en wensen van de agrariër de basis vormen van de werkwijze. Zelfs als de ondernemer nog niet helemaal weet wat het beste voor hem of haar is. Dat VABIMPULS zo te werk gaat, is voor ons als gemeente van enorme waarde. De kans neemt daarmee aanzienlijk af dat er na anderhalf jaar een nieuwe aanvraag moet worden ingediend ‘omdat de eerdere aanvraag toch niet helemaal bij de agrariër paste’.”
Betrekken van buren
“We zijn binnen Meierijstad zeer gebaat bij het voortzetten van de huidige manier van samenwerken met VABIMPULS. Het goed en vakkundig begeleiden van initiatieven en ideeën, daar staat of valt de landbouwtransitie en de verandering van het landelijk gebied voor een groot deel mee. Wellicht dat we gezamenlijk nog een dimensie aan die begeleiding kunnen toevoegen. Bijvoorbeeld door bij keukentafelgesprekken ook de directe buren uit te nodigen. We zien in Meierijstad namelijk nog steeds kansen om informatie méér te delen. Om elkaar meer te inspireren. En soms is zo’n gesprek dan tevens een luchtige eerste stap naar een omgevingsdialoog.”