1929 Bezuiden de Moerdijk

Samenvatting: Bezuiden de Moerdijk

In Bezuiden de Moerdijk. Problemen en verschijnselen verwoordde de in Arnhem geboren en aan de RK Leergangen te Tilburg opgeleide leraar Nederlands en journalist Gerard Knuvelder een voor die dagen kenmerkende cultuurdiagnose. Het boek verscheen in de door de vermaarde en kritische geschiedschrijver van het Nederlands katholicisme L.J. Rogier zo treffend getypeerde 'kwarteeuw van ontluiking'. Ook in Brabant emancipeerden de katholieken en begonnen zich te organiseren in verzuilde verbanden.

Er ontstond een wijdvertakt netwerk van katholieke organisaties op maatschappelijk, politiek, cultureel en recreatief terrein. Deze 'organisatorische dadendrang' werd niet alleen maar met gejuich begroet. Ze stuitte hier en daar ook op verzet, met name van jongeren die zich tegen het in hun ogen zelfgenoegzame katholicisme van katholieke voormannen in politiek en kerk keerden. Zij bepleitten een meer doorleefde en vurige geloofsbeleving.

Knuvelder was een van hen, vertegenwoordiger als hij was van een strijdbaar katholicisme. In Bezuiden de Moerdijk (uitgebreid en verbeterd herdrukt als Vanuit Wingewesten, 1930) toonde hij zijn bewogenheid met het lot van de zwakken in het zich snel industrialiserende Brabant en Limburg: mijnwerkers - ook de buitenlandse -, kleine boeren, fabrieksmeisjes. Een maatschappij die zich van hun lot niets aantrok, moest volgens hem vernieuwd worden. Beïnvloed door het gedachtegoed van de pauselijke encyclieken Rerum Novarum en Quadragesimo Anno schetste Knuvelder de contouren van een nieuwe, corporatieve samenlevingsvorm.

Hij riep de Rooms-Katholieke Staatspartij op een meer sociale koers te varen. En hij bepleitte de verheffing van het katholieke Zuiden uit haar materiële en culturele achterstand, zodat het een belangrijke rol kom spelen in een door hem gedroomd Groot-Nederland.